فشرده ای از زندگی نامه و فعالیتهای استاد قنبری مهر

ابراهیم قنبری مهر استادی بی‌نظیر در صنعت و هنرسازی است. او متولد مرداد ۱۳۰۷ تهران می‌باشد از کودکی علاقه زیادی به موسیقی داشت. پدر ایشان نیز از نعمت صدای خوش بهره‌مند بوده است و خاطرات مجالست پدر با دوستان در ذهن ایشان مانده است.
حدوداً ۶ ساله بود که پدرش فوت می‌کند و خانواده وی با وضع بدمالی مواجه می‌شود به همین علت پس از گذراندن کلاس پنجم ابتدایی، در سن ۱۱ سالگی ترک تحصیل می‌کند و برای کسب درآمد به کار حلبی‌سازی، آهنگری، تراشکاری و سپس نجاری که کار مورد علاقه ایشان بوده است روی می‌آورد.
با توجه به علاقه‌ای که به موسیقی داشت، پس از چند سال، وقتی امکانات فراهم می‌شود تصمیم می‌گیرد برای یادگیری موسیقی نزد استاد صبا برود. بالاخره آدرس خانه صبا را که در خیابان ظهیرالاسلام بود پیدا می‌کند و به آنجا می‌رود.
استاد صبا با خوش روئی از او استقبال می‌کند و مشغول آموزش ویولن می‌شود و به گفته‌‌ی آقای قنبری استاد صبا هیچ وقت از وی شهریه نگرفت و رابطه او با استاد صبا بسیار نزدیک می‌شود.
پس از گذراندن یک دوره نت نویسی و آشنائی با گام‌های موسیقی ایرانی و فرنگی و تعلیم نوازندگی، استاد صبا پیشنهاد ساخت ویولن را می‌دهد و می‌گوید مواظب باش زندگی‌ات را از دست ندهی.
مداوم از راهنمائی‌های استاد صبا در ساخت ویولن استفاده می‌کند و چون استاد صبا اجازه فروش ویولن را نداده بود، با وضع مالی بدی روبرو می‌شود.
به صورتی که اول ابزارهای کارگاه مبل سازی‌اش را می‌فروشد و بعد ۲ دهنه مغازه را و تمام پول آن را صرف ساختن ویولن می‌کند.
صبا متوجه می‌شود و مبلغ ۴۰۰ تومان برای خرید ابزار و رفع احتیاجات به وی کمک می‌کند.
به اتفاق صبا، برای آشنائی با سورن آرا کلیان (از مهاجرین روسی که فردی محقق و صاحب کتابی به نام مُن ورنی بود) می‌روند تا ابراهیم از اطلاعات و مطالعات نظری وی آگاه شود. آراکلیان، قنبری را به رئیس وقت اداره هنرهای زیبا معرفی می‌کند که با دیدن تعدادی از کارهای قنبری، دستور استخدام او را با ماهی ۳۰۰ تومان می‌دهد. ابراهیم گزارش کار را به صبا می‌دهد. روز بعد صبا به رئیس اداره هنرهای زیبا تلفن می‌کند و به کمی حقوق ابراهیم اعتراض می‌کند که بلافاصله دستور داده می‌شود حقوق ابراهیم به ماهی ۴۵۰ تومان اضافه شود و یک ماه حقوق هم از پیش پرداخت کنند. استاد صبا یک سال بعد دار فانی را وداع می‌گوید ولی در این مدت چند بار به کارگاه سر می‌زند.
حدوداً یکسال بعد خوتسیف (استاد ویولن در هنرستان عالی موسیقی) ابراهیم را به خانه‌اش دعوت می‌کند و سفارش ساخت یک ویولن را از روی کتاب می‌دهد، ابراهیم پیشنهاد می‌کند که اجازه دهد یک ویولن بسازد و بعد خوتسیف اشکالات آن را بگیرد که پس از ساخت ویولن تا‌ آخر عمر با ویولن‌های قبنری می‌نوازد و ۳ نمونه از کارهای ساخت دست قنبری را داشته است.
در سال ۱۳۳۹ به پیشنهاد خود تسیف و موافقت رئیس اداره هنرهای زیبا برای گذراندن دوره کارآموزی در کارگاه واتلو عازم پاریس می‌شود.
اتین واتلو کارشناس و متخصص معروف سازهای زهی در آن زمان بود که شهرت بین‌المللی داشت. در کارگاه واتلو به ابراهیم می‌گویند بایستی برای کارآموزی ۲ سال به میرکور (شهرساز سازها در فرانسه) بروید بعد برای دوره عالی برگردید. ابراهیم به مترجم می‌گوید من ویولن ساخته‌ام و احتیاج به کارآموزی ندارم، با دیدن ویولن ساخته دست ابراهیم، دوره ابتدائی را برای وی حذف می‌کنند و مشغول دوره عالی در کارگاه واتلو می‌شود. پس از ۲ ماه کار ایشان مورد توجه قرار می‌گیرد و مدیر کارگاه، آقای پی‌یر، حقوقی را برای وی می‌فرستد که ابراهیم قبول نمی‌‌کند و می‌گوید از طرف دولت ایران مخارج من داده می‌شود و اگر کارم خوب و مورد پسند است دوره‌ام را کم کنید که بعد از آن نامه‌ای با امضای واتلو به رئیس هنرستان نوشته می‌شود و از کار و اخلاق او تقدیر می‌شود که پس از بازگشت حقوق ایشان را از ۷۵۰ تومان به ۱۵۰۰ تومان افزایش می‌دهند. یکروز دیوید اویستراخ (ویولونیست روسی) به کارگاه می‌آید، ابراهیم از پی‌یر خواهش می‌کند ویولن وی را به او یستراخ نشان بدهد، با اجازه واتلو موضوع به او یستراخ گفته می‌شود با اشاره اویستراخ، ویولن را از جعبه درمی‌آورد و دو دستی به او یستراخ می‌دهد، اویستراخ آرشه‌ای روی ویولن می‌کشد و بعدا ابراهیم را بغل می‌کند و فشار می‌دهد، ابراهیم از وی می‌خواهد که نظرش را بنویسد و اویستراخ نظرش را در دفترچه یادداشت ابراهیم می‌نویسد.
دستخط اویستراخ و ترجمه آن در شماره ۶ مجله موزیک ایران (۱۳۳۹) چاپ شده است.
(ترجمه دستخط)
استاد جوان با ذوق ابراهیم قنبری به شما صمیمانه تبریک می‌گویم (ساز) شما نه تنها ذوق هنری سرشار و پشتکار فوق‌العاده شما را نیز در مسئله شکل صدای ویولن نمایان می‌سازد. کمتر اتفاق می‌افتد که این خواص با هم توام شوند. بنابراین از صمیم قلب موفقیت بزرگتری را در آینده برای شما آرزو می‌کنم.
                                                            ارادتمند شما دیوید اویستراخ
                                                                1960/6/16- پاریس

ابراهیم دوره عالی که مدت آن 2 سال بوده است را در مدت 6 ماه تمام می‌کند و به ایران برمی‌گردد و به غیر از ساخت ویولن شروع به ساخت سازهای ایرانی و رفع اشکالات آنها می‌کند.
برای توسعه کارگاه هنرهای زیبا شروع به دعوت افرادی مانند کیغام (مهاجر روسی، ویولن ساز در خیابان سعدی) یا شکرالله (سازنده ویولن) می‌کند ولی نتیجه‌ای نمی‌گیرد.
شخصی به نام صنعتی که ویولن مشقی می‌ساخت، دعوت را قبول می‌کند و استخدام می‌شود با اضافه کردن افراد کارگاه سازهای زیادی ساخته می‌شود که تعدادی برای شاگردهای هنرستان و مابقی فروخته می‌شدند. سال ۱۳۴۸ وزیر وقت فرهنگ و هنر آقای پهلبُد موضوع بازدید آقای منوهین را با استاد قنبری در میان می‌گذارد و از او می‌خواهد مجموعه‌ای از سازهی ایرانی را برای نمایش مرتب کند.
روز بازدید، ویولن استاد قبنری پس از نواختن نظر آقای منوهین را جلب می‌کند و علاقه خود را برای خرید آن ابراز می‌کند.
که ویولن از طرف وزارت فرهنگ و هنر به ایشان اهدا می‌شود. یهودی منوهین در یکی از برنامه‌هایش از ساز قنبری استفاده کرده است و وقتی از وی سوال می‌کنند که ویولن ساخت استرادی واریوس است؟ می‌گوید نه، کار یک سازنده ایرانی به نام قنبری است.
پس از انقلاب اسلامی تقاضای بازنشستگی می‌کند و بازنشسته می‌شود و پس از آن در کارگاه کوچکی در خانه خودش واقع در خیابان کاخ کار می‌کند و این اواخر به علت کسالت و آلودگی هوای تهران در منزل خود واقع در سعادت آباد کار می‌کند و سعی می‌کند اگر قدرت بدنی‌اش تحلیل رفته بیشتر از فکر خود استفاده بکند و طرهای جدید در جهت رفع مشکلات و کمبودهای سازهای ایرانی ارایه دهد.
قنبری معقتد است هنرمند غرق در کارش است و زندگی‌اش آنقدر با هنرش یکی شده است که اگر هنرش را از او بگیری مرده است و انسانها دو دسته‌اند: یک دسته کار می‌کنند تا زندگی کنند و دسته دیگر زندگی می‌کنند تا کار کنند، که خود را از دسته دوم می‌داند. وی می‌گوید کارساز سازی وقتی شکل ایده‌آل پیدا می‌کند که سازنده‌ی ساز از تمام دانش و وجودش مایه بگذارد و با این مایه است که می‌تواند حرفه یا صنعت ساز سازی را به هنر تبدیل کند. قنبری می‌گوید اگر کسی که ساز می‌سازد به کارش عشق بورزد ساز تسلیمش می‌شود و نتیجه مطلوب و دلچسب می‌شود.
یکی از ابداعات منحصر به فرد استاد قنبری مهر ابداع تزئینی زیبا برای سازها به نام مهرکاری می‌باشد. که عبارتست از تلفیق انواع چوبهای رنگی با فلز برنج که تداعی فلز طلا را می‌کند.
ایده‌های اولیه این هنر در زمان حیات استاد صبا به ذهن استاد قنبری می‌رسد و هم اکنون به صورت هنری چشم‌نواز به تکامل رسیده است.
نام این هنر توسط آقای مهندس ابراهیمیمان (مهندس آرشیتکت و از دوستان استاد) از پسوند نام ایشان یعنی (مهر) گرفته شده است.
عکسهای زیر چند نوع از اجراهای زیبای مهرکاری دست رنج استاد ابراهیم قنبری مهر را نشان می‌دهد.

ابداعات و اصلاحات استاد قنبری مهر روی سازهای غربی و ایرانی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:
۱- هارپ
طی سالهای ۴۵ و ۴۶ که تعمیر این ساز را انجام می‌دهد به ساختن هارپ نیز اقدام می‌کند که متوجه اشکال اساسی در ساختمان هارپ شده و طرحی برای رفع آن ارائه می‌کند که هم اکنون هارپی ساخته‌ی دست استاد قنبری مهر که به آن روش ساخته شده در موزه میراث فرهنگی واقع در خیابان آزادی تهران موجود می‌باشد ابداعی که روی هارپ اجرا شده باعث می‌شود که از فشار زاید به سیم در حین تبدیل (بکار) به (دیز) جلوگیری شود.
۲- ویولن
- زیاد کردن فاصله گوشی‌ها روی سرپنچه
- طرحی برای تقویت اتصال صفحه زیر و دسته که عموما در ویولن‌های قدیمی محل ضعف می‌باشد و ترک می‌خورد.
- ساخت ویولن 2 کاسه که استاد قنبری مهر با ارائه این ویولن احاطه خود را بر ساخت ویولن نشان می‌دهد زیرا این ویولن مانند ویولن‌های بسیار خوب صدادهی دارد.
۳- سه تار
- اجرای خرک ثابت مانند عود.
- طراحی سرپنجه جدید.
- استاندارد کردن فرم کاسه سه تار و قالب سازی برای آن در پنج سایر (رجوع شود به قسمت سه تار)
- اجرای پرده فلزی کشوئی قابل حرکت
۴- تار
- طراحی سرپنجه جدید جهت رفع اشکالات در نظم نیروی وارده بر شیطانک، مخصوصاً سیمهای زرد و سیم انداختن راحت‌تر.
- شیار پوست خور دور کاسه تار جهت نظافت و زیبائی در تعویض پوست تار.
- اجرای بسیار فنی قطعه کمکی روی نقاره تار برای اضافه کردن وسعت صدای تار تا سه اکتاو
- اجرای پرده فلزی کشوئی قابل حرکت.
- کونیک بودن دسته – جهت راحتی نوازنده و بهتر قفل شدن پرده‌ها
- عاج روی گوشی‌های تار به جهت اصطکاک بهتر دست با گوشی‌ها
۵- تنبور
- طراحی سرپنجه جدید جهت رفع اشکالات
- طراحی قالب برای ساخت کاسه ترکه‌ای
- اجرای خرک ثابت
- اجرای پرده فلزی کشوئی
۶- قیچک
- اجرای قیچک به نحوی که برای نوازندگی در ارکستر قابل استفاده باشد زیرا در نوع بومی و محلی آن تمام نتها به صورت فلاژوله زده می‌شود.
- تغییر در جانمائی گوشی‌ها روی سرپنجه
- طراحی سرپنجه جدید با حفظ اصالت
- اجرا در ۳ سایز برای استفاده ارکستری (سوپرانو – آلتو – باس)
- اضافه کردن تاندور جهت سهولت در کوک کردن.
۷- کمانچه
- طراحی قالبی بسیار پیشرفته برای ساخته کاسه.
- طراحی جدید دسته و سرپنجه به نحوی که روی دسته مانند ویولن می‌باشد و کونیک دسته بر خلاف کمانچه‌های معمول می‌باشد. (برای سهولت در نوازندگی و تغییر پوزیسیون)
- اجرا در 4 سایز (سوپرانو – آلتو – باس – کنترباس)
- اضافه کردن تاندور برای سهولت در کودک کردن.
۸- عود
- اصلاح شکل ظاهری
- فنربندی جدید جهت صدادهی بهتر
- بهبودی در اتصال سرپنجه به دسته
۹- بربط
- طراحی بربط ایرانی و احیا آن براساس شواهد تاریخی که محاسن آن عبارتند از:
۱) ارائه یک ساز بعنوان ساز اصیل ایرانی با پشتوانه تاریخی.
۲) وسعت صدای بیشتر نسبت به عود.
۳) راحتی برای نوازنده به خاطر کوچکتر بودن کاسه نسبت به عود که تعامل بهتری با بدن انسان دارد.
۱۰- رباب
- طراحی رباب به سبک جدید با وسعت صدای بیشتر (2 اکتاو)
- اجرا در 2 سایز سوپرانو و آلتو
- طراحی سرپنجه جدید برای سهولت در کوک
۱۱- تنبک
- اجرای تنبک کوکی که محاسن آن عبارتند از:
۱) رفع تأثیرات آب  هوا بر روی پوست.
۲) امکان هم کوک کردن چند تنبک با همدیگر و یا تنبک با یک ساز ملودیک
۱۲- قانون
- اجرای پرده برگردانهای کشوئی روی قانون به طرزی که حتی اجرای گلیساندو نیز امکان‌پذیر می‌باشد.
۱۳- ابداع تکنیک شورانگیز
که عبارتست از نوعی تکنیک تلفیق پوست و چوب در قسمتی از صفحه رو که صدای بسیار ملیحی تولید می‌کند که بر روی سه تار، تنبور و بربط اجرا شده است.
۱۴- بازسازی سازهای زیر جهت جشنهای ۲۵۰۰ ساله در زمان کار در کارگاه فرهنگ و هنر
سورنای – کرمیل – کَرنای – گَوَرگِ – کَرمیل فارس – دوزَله - بالابان – مارنای – درازنای (کَرنای شمال)- دُهُل – نقاره فارس کوچک و بزرگ – نقاره شمال(جفتی)
 ۱۵- در سالهای اخیر (۱۳۸۵ هـ.ش) در حین طراحی کمانچه‌ی کنترباس نوعی سرپنجه با گوشی‌های پیچی جهت این ساز طراحی شد.
از خواص این نوع سرپنجه و گوشی‌ها می‌توان:
۱- سهولت در کودک کردن.
۲- امکان کوک ظریف مانند تاندور ویولن.
۳- خالی نکردن کوک (در حد صفر بودن افت کوک).
پس از آن استاد قنبری مهر اقدام به اجرای این سیستم بر روی سازهای مختلف کردند به نحوی که در عکسها مشاهده می‌کنید برای سازهای مختلف با نمای ظاهری متفاوت و متناسب برای آن سازها طراحی شده است.

۱۶ - سیم تاب

یکی از ابداعات استاد قنبری مهر وسیله کوچکی به نام سیم تاب است که بوسیله آن می توان مسیر سیم سازهایی مانند تار، سه تار، تنبور، دوتار و غیره را حلقه کرد. سیم تاب بوسیله برادران محمدی و آقای آیتی (یکی از شاگردان استاد قنبری) به تولید انبوه رسیده و در بازار موجود می باشد.